Er wordt steeds meer onderzoek gedaan over de relatie die de darmen zouden hebben met de hersenen. Niet alleen de darmen zelf, maar ook de (slechte) bacteriën die hierin leven zouden wel eens de oorzaak kunnen zijn van ziektes of aandoeningen die je niet direct linkt aan de darmen. Variërend van depressie of onrust tot de ziekte van Parkinson en autisme. Zo valt het op dat mensen met darmklachten vaker last hebben van problemen in het hoofd. Hoe zit dit in elkaar?
Een eigen zenuwstelsel
Het darmstelsel wordt vaak vergeleken met een tweede brein. Dit is doordat het een eigen zenuwstelsel heeft. Dit wordt het enterische zenuwstelsel genoemd. Zenuwen zijn langwerpige cellen die door het hele lichaam lopen en verbonden zijn met andere zenuwen. Ze communiceren met elkaar doormiddel van electrische en chemische signalen en maken zo een heel netwerk. Deze chemische signalen staan ook wel bekend als neurotransmitters. Deze kunnen zowel stimulerend als dempend werken en geven zo signalen aan elkaar door. Dopamine is een voorbeeld van een oppeppende neurotransmitter. GABA is een neurotransmitter die juist weer een remmende invloed heeft. De hersenen en ruggenmerg zijn het centrum waar al deze zenuwen samen komen. Hier wordt er bepaald wat er gebeurt met de informatie, en dat kan van alles zijn. Dingen die je bewust meemaakt, zoals warmte of kou, of onbewust zoals… Reflexen werken echter zonder dat het brein deze informatie verwerkt. Daar is namelijk geen tijd voor. Sensorische zenuwcellen merken bijvoorbeeld dat je hand op een hete plaat ligt. Ze vuren enorm veel signalen: ‘AUUUW, er treed weefselschade op!’. Deze signalen gaan naar de ruggenmerg waar deze snel bepaald dat de hand moet worden weggehaald om schade te beperken. Er worden signalen verzonden naar de motorische zenuwcellen om snel de spieren aan te spannen zodat die hand van de plaat gaat. Voordat je het eigenlijk door hebt is zo je hand er al af. Het zenuwstelsel in de hersenen staat ook wel bekend als het centrale zenuwstelsel. Hier worden allerlei zaken geregeld van het aansturen van de ademhaling tot het kloppen van het hart. Ook wordt er informatie verwerkt van al je zintuigen: horen, zien, voelen, ruiken en proeven. Het perifere zenuwstelsel is alles van de ruggenmerg en daaronder. Deze bepaald of het lichaam extra hard moet werken (bijvoorbeeld vecht- of vluchtreactie) of dat er rust verdient is en voedsel kan worden verteerd. Er worden dan signalen naar de desbetreffende organen gestuurd.
Het darmstelsel beschikt eigenlijk over een apart zenuwstelsel. Het voelt met eigen zenuwen aan wat er gaande is en hoe de darmen hierop moeten reageren. Wel kunnen de hersenen contact maken met de darmen via een grote bundel zenuwen genaamd de nervus vagus. Dit is echter eenrichtingsverkeer. De darmen kunnen ook richting de hersenen communiceren en beschikken daarvoor over véél meer zenuwverbindingen, namelijk zo’n 100 miljoen! Je kunt dus eigenlijk zeggen dat de darmen meer te zeggen hebben dan de hersenen, en niet andersom. Dat is niet zo gek, als je bedenkt dat de hersenen niet kunnen overleven zonder voeding en de darmen dus in principe net zo belangrijk zijn. Misschien is het ook niet zo gek om te bedenken dat mentale stress, zoals we die dagelijks ervaren, misschien toch niet zoveel invloed heeft op de darmen als dat we denken, maar dat het eerder andersom werkt. De darm beschikt over 200 tot 600 miljoen zenuwcellen en dat is evenveel als het ruggenmerg. Het enterisch zenuwstelsel regelt zo allerlei zaken in de maag- en darmafdeling. Ook darmbacteriën kunnen signalen doorgeven (ook middels hormonen). Toxoplasma gondii is een voorbeeld van een parasiet die veranderingen in de gedachtegang zou kunnen veroorzaken. Er wordt geschat dat zo’n 50% van de bevolking hiermee besmet is. Uit onderzoek blijkt dat mensen die met T. gondii besmet zijn meer auto ongelukken maken. Onderschat deze kleine organismen dus niet!
Hormonenfabrikant
Naast een eigen zenuwstelsel beschikt ons ’tweede brein’ ook over het vermogen om zeer veel hormonen aan te maken. Veel hiervan zijn hersenhormonen die effect hebben op het brein. Wonderbaarlijk genoeg produceren de darmen zelf meer hersenhormonen dan de hersenen zelf! 1% van de darmcellen is overigens een endocriene cel. Endocrien wilt zeggen hormonaal. Het hormonale systeem wordt namelijk ook wel het endocriene stelsel genoemd. Gezamenlijk produceren deze endocriene cellen in de darmen meer dan de (bij)nier, schildklier en de hypofyse bij elkaar. Dit zijn grote endocriene klieren, die belangrijke hormonen produceren voor het hele lichaam.
Hormonen hebben vaak dubbele functies en het is een enorm complex samenspel van factoren. De meeste hebben zo een effect op de hersenen, maar ook het immuunsysteem. De ene stof onderdrukt het ontstekingsreacties en zorgt ervoor dat je wat minder lekker in je vel zit, een andere stof doet het tegenovergestelde. Het voedsel wat je eet en de bacteriën in je darmen spelen een enorme rol in de hormonen die geproduceerd worden. Tegenwoordig wordt dus steeds vaker de link gelegd tussen hersenaandoeningen en de darmen. De ziekte van Parkinson, depressie, angststoornissen en zelfs autisme zijn te koppelen aan slecht functionerende darmen en/of een slechte samenstelling van darmbacteriën. De samenstelling van de darmbacteriën is namelijk erg belangrijk voor de gezondheid! Daarnaast kan een lekkende darm ook erg slecht voor de gezondheid. Dit is een onderwerp voor een andere keer, maar waar het op neerkomt is dat er ongewenste stoffen door de darmwand heen gaan en de rest van het lichaam kunnen beschadigen. Het gebruik van antibiotica kan ook catastrofale effecten hebben op de darmbacteriën, en zo de rest van het lichaam.
De lichaamseigen cellen zijn niet de enige die (hersen)hormonen aanmaken. Ook de bacteriën in ons lichaam produceren deze. Het klinkt misschien raar, maar het is niet zo gek als je denkt. Doormiddel van deze hormonen kunnen organismen, zoals planten en bacteriën niet alleen met elkaar communiceren, maar ook met de mens en andere dieren. Althans, dat is de theorie. De mens en haar microbiota zijn met elkaar meegeëvolueerd, voor miljoenen jaren. Bacteriën kunnen dus signalen overgeven aan de darmen en de hersenen dat ze bijvoorbeeld honger hebben. Ook kunnen ze de productie van dopamine of serotonine stimuleren, dat ons weer gelukkig maakt. Daarnaast zijn ze ook in staat om ontstekingen te remmen doormiddel van de neurotransmitter GABA. Het bacteriële hormoonstelsel wordt ook wel aangeduid met microbiële endocrinologie.
Eén van de bekendste en belangrijkste (hersen)hormonen is serotonine. Het dient een rol in verschillende zaken, zoals je stemming, eet-, slaap en seksueel gedrag. Serotonine zorgt er ook voor dat je tevreden en gelukkig bent. Een tekort kan dus depressieve klachten veroorzaken. Ook ben je bij een tekort sneller geneigd uit te vallen naar anderen. Serotonine is dus niet alleen een hersenhormoon, en dat blijkt ook uit het feit dat wel 90% van de serotonine in de darmen wordt aangemaakt.
Dopamine is een erg belangrijke stof voor als je blijdschap wilt ervaren. Deze stof geeft een prettig gevoel en komt vrij bij activiteiten die je leuk vindt, maar is ook een reden waarom drugs zo verslavend kunnen zijn, aangezien dopamine daar vaak bij vrijkomt. Wat je waarschijnlijk niet weet is dat dopamine voor 50% wordt geproduceerd in de darmen! Heb je weleens een ‘gut-feeling’? Dopamine speelt daar een belangrijke rol in! Ook de bekende ‘vlinders in de buik’ hebben zo een oorsprong in signalen die geproduceerd worden in de darmen! Een tekort aan dopamine is niet alleen een reden waarom mensen depressief kunnen worden, maar speelt ook een grote rol in de ziekte van Parkinson en schizofrenie.
Melatonine hormoon is zeer belangrijk voor goede slaap en wordt meer geproduceerd als het donker is. Misschien is het tegen deze tijd niet verrassend als ik vertel dat bijna al het melatonine in de dikke darm wordt geproduceerd. Naast dat het slaap bevorderd, onderdrukt dit hormoon ook ontstekingen en heeft het een anti-oxidatieve werking op de darm. Mogelijk verklaard dit dus ook de relatie van slaapproblemen en darmklachten. Melatonine kan ook in supplementvorm worden gekocht, maar hierdoor los je niet het probleem op als je een tekort hebt. Het kan tijdelijk echter wel zorgen voor betere slaap en/of vermindering van pijn in de buik regio.
Insuline is besproken bij het stuk over diabetes. Dit hormoon speelt een belangrijke rol bij het beheersen van het bloedsuiker. Het zorgt dat de cellen het suiker accepteren en opslaan als vet. Het eten van teveel suiker kan het insuline dusdanig omhoog gooien dat cellen ongevoelig worden en er dus permanent verhoogde insuline gehaltes zijn. Insuline is ook actief in de hersenen en speelt daar een belangrijke rol bij het geheugen en ontstekingsremmend. Het paradoxale is, net als met sommige andere stoffen, is dat een chronisch hoog insuline gehalte in het lichaam een dalend gehalte van insuline laat zien in de hersenen. Hersendiabetes is een vrij nieuwe term en is een andere benaming voor de ziekte van Alzheimer! Als er een laag insuline gehalte is, of als de cellen resistent worden kan dat dus grote gevolgen hebben voor het geheugen en de ontstekingsremmende eigenschappen.
Cholecystokine of CCK is een hormoon dat in de dunne darm wordt aangemaakt en is een grote speler in de eetlust. CCK geeft aan dat je vol zit. Het is een hersenhormoon (tevens ook een van de meest voorkomende) en beïnvloed ook je stemming en speelt daarnaast een rol in eetstoornissen en angstsyndromen.
Er zijn natuurlijk veel meer (hersen)hormonen, maar om deze allemaal op te noemen is nogal overdreven. Het is belangrijker om de onderliggende principes te weten, dan dat je individueel alle stofjes uit je hoofd gaat leren. Natuurlijk zijn er een aantal bekende stoffen, zoals serotonine, dopamine, melatonine en insuline die we vaker zullen tegenkomen. De hersenen werken veel met een beloningssysteem. Dit is van kracht als je bijvoorbeeld sport of een flink rondje gaat hardlopen. Deze stoffen zijn endorfinen, opiumachtige stoffen die een fijn gevoel geven en pijn onderdrukken. Dopamine werkt als een van deze stoffen. Suiker- of vetrijk eten geeft ook endorfinen af en kan daarom zeer verslavend zijn. Evolutionair gezien is dit fantastisch, want de oermens werd beloont voor het eten van calorierijk voedsel. Tegenwoordig is dit echter in overvloed aanwezig en kunnen veel mensen niet de smaak van een lekkere snack weerstaan. Voedsel als chocolade maakt veel opiaten vrij en kan daarom ook zo lekker zijn. Dit beloningssysteem is ook aanwezig in de darmen. Waarschijnlijk kun je al raden dat ook de aanwezige bacteriën opiumachtige kunnen stoffen produceren en dus invloed op onze gesteldheid kunnen hebben.
Kortom: De darmen zijn erg belangrijk voor de algehele gezondheid. Het beschikt over een eigen zenuwstelsel en maakt veel verschillende hormonen aan. De aanwezige darmbacteriën hebben ook het vermogen om hormonen aan te maken om zo met ons lichaam te communiceren. Problemen met de darmen of met de bacteriën kunnen dus leiden tot problemen gerelateerd aan de hersenen. Iets dat je in eerste opzicht misschien niet zou denken!
Meer weten over de darmen?
Medio januari 2016 komt deze training beschikbaar via
http://interplein.nl/course/maagdarmproblemen-en-diverse-aandoeningen/
Geef een reactie