Lijdt jij aan een slaapstoornis? (Dyssomnieen)

Iedereen doet het en iedereen heeft het nodig. Ik heb het natuurlijk over slapen.

In Nederland leiden nogal wat mensen aan slaap/problemenstoornissen, 15% van de mannen en 32% van de vrouwen geeft aan bij de huisarts dat ze problemen met slaap hebben. Daarmee staan slaapproblemen op de derde plaats van meest gerapporteerde klachten bij de huisarts.

Echter moet je eerst weten wat voor specifiek probleem je hebt met slapen voordat je het kan aanpakken. Jammer genoeg is dit niet zo simpel, want er zijn veel verschillende categorieën waaronder slaapproblemen geclassificeerd kunnen worden. Je zult je hier eerst in moeten verdiepen voordat je het probleem bij de wortel kan aanpakken en daar ga ik je vandaag bij helpen.

Slaapstoornissen vallen volgens het DSM-IV in 2 grote categorieën, namelijk dyssomnieën en parasomnieën.

Dyssomnieën:

Dyssomnieën zijn slaapstoornissen die worden gekenmerkt door verstoringen van de hoeveelheid, de kwaliteit of de timing van de slaap. (Er zijn 5 vormen van dyssomnieën)

1. Primaire insomnia:

Bij primaire insomnia zijn er veel problemen met in slaap vallen of doorslapen. Iedereen heeft hier wel eens een keer last van, je kan pas van een ‘probleem’ spreken als dit zich voor een langere tijd aanhoud, bijvoorbeeld een maand. Vaak is er dan een achterliggend probleem, hierbij moet je denken aan een lichamelijk probleem, lichamelijk ziekte of een psychische stoornis (depressie, verslaving etc.). Wanneer het achterliggende probleem is opgelost zie je vaak ook dat het slaapprobleem verdwijnt. Jonge mensen met primaire insomnia klagen vaak dat het lang duurt om in slaap te komen terwijl ouderen vaak klagen dat ze vaak wakker worden tijdens hun nachtrust. Het gevolg van dit type slapenloosheid is dat het ten koste gaat van de stemming, concentratievermogen, aandacht, reactievermogen, probleemoplossend vermogen en het vermogen om verworven informatie te herinneren.

Primaire insomnia wordt mede veroorzaakt door psychologische factoren. Deze mensen brengen vaak hun angsten en zorgen mee naar bed mee, dit verhoogt hun lichamelijke arousal. Hierdoor is het moeilijk om terecht te komen in een natuurlijke slaap, je wordt dan niet uitgerust wakker. Jezelf dwingen om te slapen werkt al helemaal averechts, want slaap laat zich helaas niet dwingen.

2. Hypersommia:

Dit is een patroon van overmatige slaperigheid gedurende de dag, dit moet ook een maand of langer aanhouden eer dit wordt gezien als een slaapprobleem. Deze mensen slapen tussen de 8 en 12 uur en hebben moeite met wakker worden. Ook kan er een patroon bestaan van slaapperiodes overdag. Hierbij moet je denken aan middagdutjes, in slaap vallen voor de TV etc. Na deze ‘middagdutjes’ voelt de persoon in kwestie zich nog steeds niet uitgerust. De enige verklaringen die hiervoor zijn, zijn onvoldoende nachtrust, een andere psychische of lichamelijke aandoening of het gebruik van middelen.

Er zijn 3 soorten hypersomnie. Bij periodieke hypersomnia zijn er weken dat het goed gaat en dat je niet overvallen wordt door het gevoel van extreme slaperigheid. Maar plotseling duikt de aandoening weer op en heb je weer de klachten van hypersomnie. Bij idiopathische hypersomnia heb je lange momenten tijdens de slaap dat je niet naar de REM slaap overgaat. Deze momenten kunnen wel 2 uur lang duren waardoor je overdag voortdurend slaperig bent en plotseling in slaap kan vallen.

3. Narcolepsie:

Mensen met narcolepsie hebben aanvallen van slaap, dit houdt in dat ze op verschillende momenten op de dag gewoon in slaap kunnen vallen. Dit hoeft niet een lange slaapperiode te zijn, dit kan makkelijk maar 15 minuten in beslag nemen. De diagnose narcolepsie wordt pas gesteld wanneer de slaapaanvallen gedurende een periode van 3 maanden of langer dagelijks voorkomen en wanneer ze zich voordoen in combinatie met één of beide van de volgende aandoeningen; kataplexie (een plotseling verlies van spierspanning) en het optreden van REM-slaap tijdens de overgang tussen waken en slapen.

REM-slaap is de fase waarin wordt gedroomd. Deze fase dankt zijn naam aan het feit dat de ogen van de slaper onder de gesloten oogleden snel heen en weer schieten (REM staan voor rapid eye movement). Narcolepetiche aanvallen gaan gepaard met vrijwel onmiddellijke overgang vanuit wakende toestand naar REM-slaap. Deze vorm van slaap problemen komt maar bij weinig mensen voor.

4. Slaapgebonden ademhalingsstoornis:

Bij mensen met een slaapgebonden ademhalingsstoornis (apneu) wordt de slaap herhaaldelijk verstoord als gevolg van ademhalingsproblemen. Dit leidt tot slapenloosheid of tot overmatige slaperigheid overdag. De subtypen van de stoornis worden onderscheiden aan de hand van de achterliggende oorzaken van het ademhalingsprobleem. Het meest voorkomende type is het obstructieve slaapapeneu, bij dit type heeft de slaper last van volledige of gedeeltelijke obstructie (belemmering) van de ademhaling tijdens zijn slaap. De ademhalingsproblemen zijn het gevolg van blokkade van de luchtstroom in de bovenste luchtwegen, dit wordt vaak veroorzaakt door een geboorteafwijking zoals een te dik gehemelte of vergrote amandelen. Wanneer en sprake is van een volledige blokkade kan de slaper wel 500 keer per nacht gedurende 15 tot 90 seconden stoppen met ademhalen.

Bij deze korte onderbrekingen wordt automatisch de biologische reflex geactiveerd waardoor er een diepe ademhaling volgt. Toch voelen deze mensen zich nog moe overdag, dit komt omdat hun slaap zo vaak is verstoord, op deze manier zijn ze toch niet volledig uitgerust. Deze stoornis komt bij mensen van boven de 50 vaker voor bij mannen als bij vrouwen. Bij de mensen onder de 50 is het percentage tussen mannen en vrouwen ongeveer gelijk.

5. Slaapstoornis gebonden aan de circadiaanse ritmiek:

Je lichaam heeft een intern ritme, een zogenoemd circadiaans ritme, met een duur van ongeveer 24 uur. Bij slaapstoornissen gebonden aan het circadiaanse ritmiek raakt dit ritme ernstig verstoord. De tijden van het slaapschema komen dan niet meer overeen met de interne slaap-waakcyclus. Deze verstoring van het normale slaappatroon kan leiden tot de eerste 2 types die eerder zijn besproken (insomnia en hypersomnia).

Voor een diagnose van deze stoornis moeten er problemen zijn in het dagelijks leven van de persoon, hierbij moet je denken aan werk, sociaal functioneren, stage etc. Regelmatige wisselingen tussen tijdzones en regelmatige veranderingen van werktijden (zoals bij ploegdiensten en verplegend personeel) kunnen langdurige of herhaaldelijk terugkerende problematiek veroorzaken die die tot een slaapstoornis leid die is gebonden aan de circadiaanse ritmiek. De behandeling van deze stoornis kan bestaan uit een programma van geleidelijke aanpassingen van het slaapschema, hierdoor kan de normale ritmiek op gang komen.